Օստեոպորոզը կանանց մոտ. հարցազրույց Կարինե Առուստամյանի հետ. morevmankan.am

Ի՞նչ է օստեոպորոզը:

Օստեոպորոզը հիվանդություն է, որն ախտահարում է կմախքը: Այն բնորոշվում է ոսկրային հյուսվածքի զանգվածի նվազմամբ, միկրոարխիտեկտոնիկայի խանգարմամբ` բերելով ոսկրերի փխրունության բարձրացման և կոտրվածքների ռիսկի մեծացման: Ընդ որում, շատ հաճախ ոսկրերի կոտրվածքը տեղի է ունենում սեփական հասակի բարձրությունից ընկնելու դեպքում, այսպես կոչված`  ցածր տրավմատիկ կոտրվածքներ:

Ինչու՞ է օստեոպորոզը համարվում կարևոր առողջապահական խնդիր:

Օստեոպորոզը և դրա հետևանքով առաջացած կոտրվածքներն առողջապահական կարևոր խնդիրներ են, քանզի կապված են բնակչության զգալի հատվածի հիվանդացության, հաշմանդամության, մահացության և ֆինանսական ծախսերի հետ: Ըստ Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության տվյալների, իր նշանակելիությամբ, ոչ վարակիչ հիվանդությունների շարքում այն զբաղեցնում է չորրորդ տեղը` զիջելով միայն սիրտ-անոթային, քաղցկեղային հիվանդություններին և շաքարախտին:
 
Ի՞նչ ախտանիշներով է ընթանում  օստեոպորոզը:

Օստեոպորոզն անվանում են «համր համաճարակ», քանի որ այն ընթանում է առանց յուրահատուկ կլինիկական ախտանիշների՝ մինչև կոտրվածքի ի հայտ գալը: Այդ պատճառով հիվանդությունը հաճախ ախտորաշվում է ուշ շրջանում: Ահա ինչու է հարկավոր ուշադրություն դարձնել այնպիսի ախտանիշների վրա, ինչպիսիք են՝ հասակի ցածրացումը, կեցվածքի փոփոխությունները և այլն:

Կա՞ն, արդյոք, օստեոպորոզին բնորոշ կոտրվածքներ:

Օստեորոպոզին առավել բնորոշ են կմախքի երեք շրջանների կոտրվածքները՝ նախաբազկի ստորին երրորդի, ազդրի պարանոցի և ողնաշարի կոտրվածքները:

Ինչու՞ է զարգանում օստեոպորոզը:

Գիտության նվաճումները թույլ են տվել առանձնացնել գործոններ, որոնք նպաստում են օստեոպորոզի առաջացմանը: Դրանցից են՝ տարիքը, սեռը, ռասան, ժառանգականությունը, որոնք հնարավոր չէ վերահսկել: Օստեոպորոզն առավել հաճախ դիտվում է մեծահասակների և կանանց մոտ: Մեծ նշանակություն ունի ժառանգական նախատրամադրվածությունը: Օստեոպորոզի հսկվող ռիսկի գործոններից են աղեստամոքսային համակարգի մի շարք հիվանդություններ, որոնք նվազեցնում են կալցիումի, միկրոէլէմենտների ներծծումը: Կարևոր դերակատարում ունեն վիտամին D-ի անբավարարությունը և կալցիումի ոչ բավարար օգտագործումը: Որոշ էնդոկրին հիվանդություններ, գլյուկոկորտիկոիդների և վահանագեղձի հորմոնների երկարատև օգտագործումն օստեոպորոզի զարգացման գործոններ են: Կարևոր նշանակություն ունեն ծխելը, ալկոհոլի և կոֆեինի չարաշահումը, ցածր ֆիզիկական ակտիվությունը:

Ինչպե՞ս ախտորոշել օստեոպորոզը:

Դենսիտոմետրիան այսօր օստեոպորոզի ախտորոշման «ոսկե» ստանդարտն է, որը թույլ է տալիս   գնահատել անձի ոսկրերի հանքային խտությունը: Այն հնարավորություն է ընձեռում նաև ախտորոշել օստեոպորոզը մինչև կոտրվածքի առաջանալը, կանխագուշակել կոտրվածքի ռիսկը, գնահատել ոսկրային հյուսվածքի կորուստը և իրականացված բուժման արդյունավետությունը:

Ո՞վքեր պետք է անցնեն դենսիտոմետրիկ հետազոտություն:

Համաձայն գոյություն ունեցող ուղեցույցների, դենսիտոմետրիկ հետազոտութուն պետք է անցնեն 65-ն անց կանայք` անկախ օստեոպորոզի ռիսկի գործոնների առկայությունից: Այն ցուցված է նաև 65-ից ցածր տարիքի օստեոպորոզի զարգացման մեկ կամ ավելի ռիսկի գործոններ ունեցող անձանց (օստեոպորոտիկ կոտրվածքների ընտանեական պատմություն, գլյուկոկորտիկոիդների օգտագործում և այլն):

Հնարավո՞ր է կանխարգելել օստեոպորոզը:

Մեծ նշանակություն ունեն ֆիզիկական ակտիվությունը, ճիշտ սննդակարգը: Շատ կարևոր է վերացնել օստեոպորոզի զարգացման այնպիսի ռիսկի գործոնները, ինչպիսիք են ծխելը, ալկոհոլի չարաշահումը, կոֆեինի և գազավորված ըմպելիքների շատ օգտագործումը: Հատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել տեսողության շտկման, մարմնի հավասարակշռության պահպանման վրա, այսինքն, այն գործոնների վրա, որոնք կարող են մեծացնել ընկնելու հավանականությունը:

Կա՞ն, արդյոք, օստեոպորոզի բուժման արդյունավետ մեթոդներ:

Այսօր մեր երկրում կան համապատասխան դեղեր` օստեոպորոզի արդյունավետ բուժման համար: Մեր կենտրոնում հնարավոր է իրականացնել երկէներգետիկ դենսիտոմետրիա և ստանալ մասնագետի խորհրդատվություն՝ պարզելու ոսկրերի հանքային խտության վիճակը, ախտորոշելու օստեոպորոզի առկայությունը, ստանալ բուժում, ինչպես նաև գնահատել իրականացված բուժման արդյունավետությունը:  

Որպես ամփոփում, ի՞նչ կցանկանաք ասել մեր ընթերցողներին:

Օստեոպորոզը մեծ տարիքի անխուսափելի ուղեկիցը չէ: Այն կարելի է կանխել: Այսօր հնարավոր է բարձր ճշգրտությամբ գնահատել ոսկրերի հանքային խտությունը: Հնարավոր է որոշել օստեոպորոզի ռիսկի խմբին պատկանող անձանց և իրականցնել բուժում: Այսօր կան օստեոպորոզի բուժման միջոցներ, որոնց արդյունավետությունն ապացուցված է:

Պետք է իմանալ, որ նպատակաուղղված կանխարգելումը, ճիշտ ժամանակին իրականացված ախտորոշումը և բուժումը վերաբերում են ո՛չ միայն օստեոպորոզին, այլ նպաստում են հաշմանդամության կանխարգելմանը, կյանքի որակի բարելավմանը և ակտիվ երկարակեցությանը:

Կարինե Առուստամյան, բ.գ.դ., պրոֆեսոր
Մոր և մանկան առողջության պահպանման գիտահետազոտական կենտրոնի գիտության գծով փոխտնօրեն, ոչ վիրաբուժական գինեկոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ