Med-Practic
Նվիրվում է վաստակաշատ ուսուցիչ Գրիգոր Շահյանին

Իրադարձություններ

Հայտարարություններ

Մեր հյուրն է

Հրատապ թեմա

Հայ բժիշկերի կյանքից

ՄՈՌԱՑՎԱԾ ՀԵՐՈՍԸ. Պատվաստանյութերի նախահայր Մորիս Հիլեմանը

ՄՈՌԱՑՎԱԾ ՀԵՐՈՍԸ. Պատվաստանյութերի նախահայր Մորիս Հիլեմանը

Մորիս Հիլեմանը (Dr. Maurice Hilleman, 1919-2005) ըստ շատ գիտնակաների համարվում է ժամանակակից պատվաստանյութերի նախահայրը https://hillemanfilm.com/dr-hilleman: Ինչպես գրում էր նրա մասին հանրահռչակ Ռոբերտ Գալոն (ՄԻԱՎ հարուցչի հայտնաբերողներից մեկը), Հիլեմանը եղել է «պատմության մեջ ամենաարդյունավետ պատվաստումների մասնագետը»:


Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) կողմից առաջարկվող և հիմնականում տարբեր հիվանդությունների դեմ կիրառվող 14 պատվաստանյութերից 8-ը ստեղծվել է Հիլեմանի կողմից: Դրանք են կարմրուկի, համաճարակային պարոտիտի, հեպատիտ Ա-ի, հեպատիտ Բ-ի, ջրծաղիկի, մենինգոկոկի, պնևմակոկի և հեմոֆիլուսային վարակների դեմ պատվաստանյութերը, իսկ ընդհանուր առմամբ մոտ 40 պատվաստանյութի հեղինակ է:


Մորիս Հիլեմանը՝ 36 պատվաստանյութի հեղինակ


Նա իր մասնագիտական կարիերան սկսել է 1944թ-ից, երբ աշխատում էր E.R. Squibb & Sons ընկերությունում, և որտեղ ստեղծեց առաջին պատվաստանյութը, որը կիրառվում էր ճապոնական էնցեֆալիտ հիվանդության դեմ: Հետագայում 1949թ. Հիլեմանը տեղափոխվեց Ուոլտեր Րիդի անվան հետազոտությունների ռազմական ինստիտուտ որտեղ նա աշխատում էր գրիպի վիրուսի հետ՝ կենտրոնանալով վիրուսի հակածնային փոփոխությունների վրա (դրեյֆ և շիֆթ), որոնք էլ հենց ապահովում են վիրուսի փոփոխականությունը և մարդկանց ընկալունակ դարձնում գրիպի նկատմամբ: Այս փաստը հետագայում օգնեց որակավորելու 1957թ-ին գրիպի տարածումը, որպես պանդեմիա: 1957թ. Հիլեմանը տեղափոխվեց Merck & Co ընկերություն, որպեսզի ղեկավարի այդ ընկերության կողմից իրականացվող հետազոտական աշխատանքները պատվաստանյութերի վերաբերյալ, ներառյալ նաև նոր պատվաստանյութերի ստեղծումը: Հենց այս ընկերությունում նա ստեղծեց նշված պատվաստանյութերի մեծամասնությունը:


Այդ ժամանակահատվածում հատկապես հետաքրքրություն է ներկայացնում համաճարակային պարոտիտի դեմ (խոզուկ) պատվաստանյութի ստեղծումը, երբ այդ հիվանդությամբ հիվանդացավ Հիլեմանի դուստրը: Դեպքը տեղի էր ունեցել 1963թ-ին: Այդ ժամանակ 5-ամյան Ջերիլը արթնացրել էր իր հորը՝ բողոքելով կոկորդի ցավից: Հիլեմանը այդ լուրն իմանալուն պես միանգամից վերցնում է նմուշ իր դստերից ու հիվանդության հարուցչին տեղափոխում լաբորատորիա և աշխատում այդ վիրուսի հետ: Նա շատ լավ գիտակցում էր, որ այս հիվանդությունը երեխայի մոտ բացի թքագեղձերի բորբոքային ընթացքից, ինչպես նաև այլ ընդհանուր հիվանդագին երևույթներից, որոշ դեպքերում կարող է հաշմանդամության պատճառ դառնալ: Թուլացնելով վիրուսը Հիլեմանը ստեղծեց բավականին արդյունավետ պատվաստանյութ, իսկ ստացված հարուցչի պատվաստումային շտամը նա անվանեց դստեր անունով` Ջերիլ Լին, որը մինչ այսօր օգտագործվում է ԿԿԽ պատվաստանյութի մեջ (https://www.nytimes.com/2013/05/07/health/maurice-hilleman-mmr-vaccines-forgotten-hero.html): Ստեղծելով պատվաստանյութ հեպատիտ Բ-ի դեմ, կարելի է ասել, որ նա ստեղծեց առաջին պատվաստանյութը քաղցկեղի դեմ: Ընդորում նա մասնակցել է հեպատիտի Բ-ի դեմ թե՛ պլազմիդային և թե՛ ռեկոմբինանտ (գենետիկորեն փոփոխված) տեսակների ստեղծման աշխատանքներին:


Հատկանշական են նաև նրա հետազոտությունները՝ կապված վիրուսային կուլտուրաների աճեցմանը հետ տարբեր միջավայրերում, որը հիմք հանդիսացավ պոլիոմիելիտի դեմ պատվաստանյութի փոխակերպմանը ինակտիվացված տարբերակից (Սոլկ)՝ պատվաստանյութի կենդանի տարբերակին (Սեբին), որը 60-ների սկզբում և հետագայում պոլիոմիելիտի դեմ պայքարում ունեցավ հսկայական ազդեցություն:


Իր հետազոտական գործունեությունը նա համատեղում էր Իմունականխարգելման Խորհրդատվական հանձնաժողովում և Իմունականխարգելման ազգային ծրագրում: Merck & Co ընկերությունում զբաղեցրած պաշտոնից հեռանալուց հետո, 65 տարեկան հասակում, նա շարունակում էր ընդգրկված լինել հիվանդությունների դեմ պայքարի մեջ, մասնավորապես Հիլեմանը աշխատում է, որպես ԱՀԿ խորհրդատու, իսկ 1988թ. ԱՄՆ նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանից նա ստացել էր Գիտության Ազգային Մեդալը՝ ԱՄՆ-ում գիտության բնագավառում բարձրագույն պարգևը: Բնավ այս միակ մրցանակը չէ, որ նա ստացել է իր հետազոտությունների համար կամ զբաղեցրել տարբեր հեղինակավոր կազմակերպություններում պաշտոններ կամ հանդիսացել է ակադեմիաների անդամ:


Կյանքի վերջին տարիներին նա զբաղեցնում էր Պենսիլվանիայի համալսարանի մանկաբուժության պրոֆեսորի պաշտոնը:


Ավաղ նման գիտնականի մասին քչերն են տեղյակ, անգամ բժշկական բնագավառի մարդիկ, սակայն պետք է փաստենք և հիշենք, որ Հիլեմանը, ինչպես գտնում են շատ գիտնականներ, իր աշխատանքային գործունեության պտուղներով ավելի շատ մարդկային կյանքեր է փրկել, քան որևէ այլ բժիշկ 20-րդ դարի ընթացքում (https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2005-apr-13-me-hilleman13-story.html):


Հոդվածի հեղինակ՝ Արման Բադալյան (Arman Badalyan)

med-practic.com կայքի ադմինիստրացիան տեղեկատվության բովանդակության համար

պատասխանատվություն չի կրում
Loading...
Share |

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ

Կարդացեք նաև

ԵՊԲՀ. 10 հայ գիտնականների հայտնի գյուտերը
ԵՊԲՀ. 10 հայ գիտնականների հայտնի գյուտերը

Հարգելի ընթերցողներ, շարունակում ենք ձեր ուշադրությանը ներկայացնել պատմության մեջ կարևոր դերակատարում ունեցած բժիշկների մասին հետաքրքիր փաստեր և դեպքեր...

ԵՊԲՀ. Հուշեր բժշկական մեկդարյա բուհի հասակակից Իդա Մովսեսյանի մասին
ԵՊԲՀ. Հուշեր բժշկական մեկդարյա բուհի հասակակից Իդա Մովսեսյանի մասին

Բժշկական համալսարանում  100-ամյա պատմությունը ձևավորել են մարդիկ, ովքեր իրենց կարևոր հետքն են թողել բուհի կյանքում, և տասնամյակներ անց էլ նրանց հիշում են, մեծարում: Սա ԵՊԲՀ-ի ամենակարևոր ավանդույթներից մեկն է...

Սերգեյ Սողոմոնի Իստամանով. ծննդյան 170 ամյակը
Սերգեյ Սողոմոնի Իստամանով. ծննդյան 170 ամյակը

Իսկական անունը՝ Սարգիս Իստամանյան, բժիշկ, փսիխոֆիզիոլոգ, վեներոլոգ, բժշկության դոկտոր...

ԵՊԲՀ. Մարդկանց սրտերը վիրահատելով. բժշկագիտության նվիրյալ Ալեքսանդր Միքայելյանի հիշատակին
ԵՊԲՀ. Մարդկանց սրտերը վիրահատելով. բժշկագիտության նվիրյալ Ալեքսանդր Միքայելյանի հիշատակին

Սրտաբան-վիրաբույժ, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀԽՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ Ալեքսանդր Միքայելյանի կատարած աշխատանքի շնորհիվ Հայաստանում տասնամյակներ առաջ հիմնադրվեց բժշկական...

Պետրոս Թովմասի Թաշճյան. ծննդյան 155-ամյակը
Պետրոս Թովմասի Թաշճյան. ծննդյան 155-ամյակը

Բժիշկ, կուսակցական, ազգային գործիչ: Ծնվել է 1867 թ. նոյեմբերի 21-ին, Արևմտյան Հայաստանի Դիարբեքիր (Տիգրանակերտ) քաղաքում...

Հրաչյա Խաչատուրի Բունիաթյան. ծննդյան 115 ամյակին
Հրաչյա Խաչատուրի Բունիաթյան. ծննդյան 115 ամյակին

Կենսաքիմիկոս, կենսաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս, ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, Բիոքիմիկոսների և նեյրոքիմիկոսների հայկական դպրոցի հիմնադիր...

ԵՊԲՀ. Անվանի բժիշկ-գիտնական Ռաֆայել Ստամբոլցյանն այսօր կդառնար 100 տարեկան
ԵՊԲՀ. Անվանի բժիշկ-գիտնական Ռաֆայել Ստամբոլցյանն այսօր կդառնար 100 տարեկան

Լրացավ անվանի սրտաբան, ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, պետական մրցանակի դափնեկիր, գիտության վաստակավոր գործիչ, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Ռաֆայել Պարույրի Ստամբոլցյանի 100-ամյակը (1922-2012թթ.)...

Բարսեղյան Մինաս Մանուկ (Բազիլ Խան). ծննդյան 165 ամյակը
Բարսեղյան Մինաս Մանուկ (Բազիլ Խան). ծննդյան 165 ամյակը

Բժիշկ, գիտնական, պրոֆեսոր, բանասեր, թարգմանիչ, խան
 
Ծնվել է 1857 թ. հուլիսի 14-ին, Պարսկաստանի Նոր Ջուղա (Իսպահան) քաղաքում...

Ջեյմս Ֆիլիպի Բաղյան. ծննդյան 70 ամյակը
Ջեյմս  Ֆիլիպի Բաղյան. ծննդյան 70 ամյակը

Բժիշկ, ինժեներ, մարզիկ, բժշկագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր, տիեզերագնաց, ԱՄՆ ՌՕՈՒ գնդապետ, պետական և վարչական գործիչ, տիեզերքում եղած առաջին հայը...

Անդրեյ Արկադիի Բաղդասարով (Բաղդասարյան)
Անդրեյ Արկադիի Բաղդասարով (Բաղդասարյան)

ԽՍՀՄ Բժշկական գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամ, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ԽՍՀՄ առողջապահության նախարարության գլխավոր արյունաբան, Ստալինյան մրցանակի կրկնակի դափնեկիր...

Ստեփան Եղիայի Արսլանյան. ծննդյան 200-ամյակը
Ստեփան Եղիայի Արսլանյան. ծննդյան 200-ամյակը

Բժշկապետ, փաշա, ուսուցչապետ, զորավար, բանասեր, հասարակական-կրթական գործիչ, Ազգային ժողովի բազմիցս ատենապետ
Ծնվել է 1822 թ. դեկտեմբերի 25-ին, Կոստանդնուպոլսի Պեյօղլու թաղամասում, Եղիյա և Վարդենի Արսլանյանների...

Ծննդյան 145 ամյակը. Աստվածատուրով Միխաիլ Իվանի
Ծննդյան 145 ամյակը. Աստվածատուրով Միխաիլ Իվանի

Նյարդաբույժ, փսիխոթերապևտ, բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՌՍՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ...

Ծննդյան 125 ամյակը ԱՍԼԱՆ ԱՆՆԱ ՄԸՐԳԸՐՏԻ
Ծննդյան 125 ամյակը  ԱՍԼԱՆ  ԱՆՆԱ  ՄԸՐԳԸՐՏԻ

Իսկական անունը՝  Ասլանյան Աննա Մկրտչի: Բժիշկ-ծերունաբան, ակադեմիկոս, Ռումինիայի գիտության վաստակավոր գործիչ:
Ծնվել է 1897 թ. հունվարի 1-ին, Ռումինիայի Բրըիլա քաղաքում...

Ալթունյան Ասատուր–Արամ Թադեվոսի. Ծննդյան 165 ամյակի առթիվ
Ալթունյան Ասատուր–Արամ Թադեվոսի. Ծննդյան 165 ամյակի առթիվ

Բժիշկ, առողջապահության կազմակերպիչ, հասարակական և ազգային գործիչ

Ծնվել է 1857 թ. մարտի 21 թ., Սեբաստիայում...

ԵՊԲՀ-ն` երկրորդ ընտանիք. ի հիշատակ պրոֆեսոր Նելլի Խոստիկյանի
ԵՊԲՀ-ն` երկրորդ ընտանիք. ի հիշատակ պրոֆեսոր Նելլի Խոստիկյանի

Բժշկական 100-ամյա դարբնոցում հիշում են բոլոր այն մարդկանց, պրոֆեսորադասախոսական կազմի ներկայացուցիչներին, աշխատակիցներին, որոնք տարբեր տարիների կտրվածքով կարևոր ներդրում են ունեցել...

ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ