Վիրաբուժական ծառայության հիմնադիրը (Համբարձում Քեչեկի ծննդյան 140-ամյակը)

«Ճշմարիտ աշխարհը իմաստունին, բարեպաշտին, առաքինուն է հասանելի. նա ապրում է նրա մեջ, նա այդ աշխարհն է»: Գերմանացի մեծագույն փիլիսոփա և մտածող Ֆրիդրիխ Նիցշեի թևավոր դարձած այս ասույթն ամբողջությամբ կարելի է վերագրել XX դարի հայ ականավոր բժիշկ, գիտական վիրաբուժության հիմնադիր, Երևանի պետական համալսարանի բժշկական առաջին վիրաբուժական ամբիոնի և կլինիկայի կազմակերպիչ ու դեկան, Խորհրդային Հայաստանի բժշկական ընկերության հիմնադիր և երկարամյա ղեկավար, գիտության վաստակավոր գործիչ Համբարձում Քեչեկին: Այո, նա իմաստուն էր, երբ խոսքն ընտրած մասնագիտության ու արհեստավարժության մասին էր, բարեպաշտ ու առաքինի էր ընտանիքի, շրջապատի և հասանելի ու սիրելի` իր հարյուրավոր ուսանողների համար, ովքեր դարձան նրա գործի արժանավոր շարունակողները:

Քեչեկը ծնվել է 1872-ին Դոնի Նախիջևանում, սկզբնական կրթություն ստացել է տեղի քաղաքային ուսումնարանում, ապա հոգևոր վարժարանում, իսկ արդեն 1890-ին ընդունվում է Դոնի Ռոստովի քաղաքային գիմնազիայի 7-րդ դասարան, 1892-ին փայլուն գնահատականներով ավարտելով` մրցույթով ընդունվում է ռազմաբժշկական ակադեմիա: Երրորդ կուրսից նա ուսումը շարունակում է Մոսկվայի պետական համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում:

1897-ին երիտասարդ շրջանավարտը կարճ ժամանակով երկմտում էր, թե ինչ մասնագիտական ընտրություն կատարի, չէ որ բժշկությունը չի սահմանափակվում մեկ մասնագիտության շրջանակներում: Ի վերջո, նա գերադասեց վիրաբուժությունը` դառնալով Դոնի Ռոստովի քաղաքային հիվանդանոցի վիրաբուժական բաժանմունքի օրդինատորը, միաժամանակ երկաթուղայինների հիվանդանոցի թաղային բժիշկը:

1900թ. Քեչեկը տեղափոխվում է Սանկտ-Պետերբուրգ` էքստերն հանձնելով քննությունները, ընդունվում ռազմաբժշկական ակադեմիայի վիրաբուժական կլինիկա: Հենց այստեղ նա խորանում է լուսաբուժական վիրաբուժության մեջ` դառնալով այս նորագույն բնագավառի պիոներներից մեկը: Աշխատելով ժամանակի համբավավոր այս կլինիկայում, նա միաժամանակ հրապուրվում է նաև ուրոլոգիայով, այս նպատակով արտասահմանյան գործողումների մեկնում, նախ Փարիզ, ապա Բեռլին:

1910-ին նա վերադառնում է հարազատ ծննդավայր, զբաղեցնում քաղաքային հիվանդանոցի գլխավոր բժշկի պաշտոնը` ղեկավարելով նաև վիրաբուժական բաժանմունքը:

Մասնագիտական առումով Քեչեկը ծանրաբեռնված և հայրենանվեր աշխատանք էր կատարում Համաշխարհային առաջին պատերազմի տարիներին. մեծ պատասխանատվությամբ ու սիրով նա վիրաբուժական օգնություն էր ցուցաբերում ռուսական բանակի վիրավոր զիվորներին և սպաներին: Այս նպատակով նրա ջանքերով կազմակերպվում է խոշոր լազարեթ, որտեղ հարյուրավոր սպաներ ու զինվորներ երկրորդ կյանք են ստանում Քեչեկի փայլուն վիրահատությունների շնորհիվ: Սա նաև ռազմադաշտային հմուտ վիրաբույժի, վարպետության արգասիքն էր:

Այս ամենին զուգահեռ` նա զբաղվում է մանկավարժական գործունեությամբ:

1919-ին փորձառու վիրաբույժն ու մանկավարժը տեղափոխվում է Թբիլիսի, աշխատում որպես վիրաբույժ-խորհրդատու:

Շատ շուտով նա արձագանքում է Ալեքսանդր Մյասնիկյանի կոչին, ով ավերակների վրա կառուցվող Խորհրդային Հայաստան էր հրավիրում աշխարհասփյուռ հայ գիտնականների, բժիշկների, նկարիչների, գրողների, մարդկանց, ում ջանքերի շնորհիվ ոտքի կկանգներ թուրքական յաթաղանից մազապուրծ հայերի նորոգ հայրենիքը:

1923-ին Քեչեկը մասնակցեց Երևանի պետական համալսարանի բժշկական ֆակուլտետի վիրաբուժության ամբիոնի թափուր տեղի համար հայտարարված մրցույթին և հաղթելով, ընտրվեց այդ պաշտոնում:

Իր նախնիների հայրենիքում Քեչեկի համար սկսվում է նոր, առավել վառ մի էջ: Առաջին վիրաբուժության ամբիոնի կազմավորմանն ու ամրապնդմանը զուգահեռ, Քեչեկն ակտիվ մասնակցություն է ցուցաբերում երիտասարդ համալսարանի, մասնավորապես, նոր ամբիոնների կազմավորման, պրոֆեսորադասախոսական կադրերի ընտրության գործում:

Նրա տաղանդավոր սաներից մեկը` պրոֆեսոր Ս.Շարիմանյանն իր հոդվածներից մեկում այսպիսի տողեր է գրում սիրելի ուսուցչի ու կնքահոր հասցեին.«Հրաշալի դասախոս ու եզակի մանկավարժ էր, ով աննկարագրելի սեր ու հարգանք էր վայելում, հատկապես, ուսանողների շրջանում»:

Կլինիկայում նա անսահման գորով ու սեր էր տածում իր հիվանդների նկատմամբ, իր ոգևորիչ խոսքով, մասնագիտական հմտությամբ նրանց մեջ ապրելու, ապաքինվելու մեծ հույսեր արթնացնելով:

Բազմազբաղ այս գիտնականն ու վիրաբույժը լայն մտահորիզոնականի տեր անհատականություն էր. տիրապետում էր մի քանի լեզուների` հունարեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, ռուսերեն, լատիներեն, հին հայերենով (գրաբար) էր կարդում Նարեկացու «Մատյանն» ու «Աստվածաշունչը», քաջածանոթ էր համաշխարհային, մասնավորապես, հայոց պատմությանը, գրականությանը:

Երբ նրան հարցնում էին.«Եթե բժիշկ չդառնայիք, էլ ի՞նչ մասնագիտություն կընտրեիք», նա առանց վարանելու ֆիզիկոսի, մաթեմատիկոսի, աստղագետի մասնագիտություններն էր թվարկում, որովհետև ազատ ժամանակն ամբողջությամբ տրվում էր այս առարկաների խորհրդավոր աշխարհին ընկղմվելու գայթակղությանը, որն ավելին էր, քան հոբբին:

1931-ին Երևանում բացվեց Արյան փոխներարկման կայանը, որի առաջին տնօրենն էր: Չորս տարի անց նրան շնորհվեց գիտության վաստակավոր գործչի կոչում, ինչը նրա հայրենանվեր աշխատանքի գնահատականն էր:

Ամբողջ կյանքում Համբարձում Քեչեկը երբեք չդավաճանեց իր սկզբունքներին` մնալով սկզբունքային, երբեք փոխզիջումների չգնացող անհատականություն:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ