ՀՀ-ում առավել հաճախ հանդիպող չարորակ նորագոյացություններով հիվանդացության և բարձիթողի դեպքերի դինամիկան

Վերջին տարիներին չարորակ նորագոյացությունների բուժման արդյունավետության բարձրացումը ուռուցքաբանության արդի հիմնախնդիրներից է, քանի որ հասարակության շրջանում քաղցկեղով հիվանդացության և մահացության ցուցանիշների անշեղ աճը ձեռք է բերում զարգացող համաճարակի բնույթ: 

ԱՀԿ-ի տվյալների համաձայն, երրորդ հազարամյակի սկզբում ամբողջ աշխարհում տարեկան ախտորոշվում է քաղցկեղով հիվանդացման մոտավորապես 10 մլն նոր, մահվան` 6 մլն դեպք, իսկ 2020թ., ըստ կանխագուշակման, դրանք կկազմեն` համապատասխանաբար, 20 և 12 մլն դեպք: 

ԱՄՆ-ում հաստ և ուղիղ աղիքի քաղցկեղն ըստ հիվանդացության հաճախականության գրավում է երրորդ հորիզոնականը մաշկի քաղցկեղից հետո, առաջ անցնելով ստամոքսի և որկորի լայն տարածում գտած նորագոյացություններից, իսկ մահացության մակարդակով զիջում է միայն թոքերի քաղցկեղին: Եվրոպական երկրներում քաղցկեղի այդ ձևը գրավում է 2-7-րդ տեղը, կազմելով բոլոր չարորակ նորագոյացությունների 2-5 և ստամոքսաաղիքային տրակտի ուռուցքների` 25-30%-ը [1, 2, 3]: 

Աշխարհում 2000-ին քաղցկեղի բոլոր դեպքերի 12,3%-ը կազմել է թոքերի քաղցկեղը: Ըստ հիվանդացության հաճախականության, կրծքագեղձի քաղցկեղը գրավում է երկրորդ տեղը թոքերի քաղցկեղից հետո և կազմում է 10,4%, իսկ կոլոռեկտալ քաղցկեղը երրորդ տեղը` 9,0%: Վերջին 5 տարիների ընթացքում երկրագնդի բնակչության շրջանում արձանագրված նորագոյացությունների շարքում կրծքագեղձի քաղցկեղը կազմել է 17,2, հաստ և ուղիղ աղիքինը` 10,6, իսկ շագանակագեղձինը` 6,5%, այսինքն` ըստ տարածվածության առաջին տեղերում են կրծքագեղձի, կոլոռեկտալ և շագանակագեղձի քաղցկեղը [4]:

Չարորակ նորագոյացությունների ընդհանուր կառուցվածքում ուղիղ աղիքի քաղցկեղի տեսակարար կշռի անընդհատ աճ նկատվում է նաև մեր հանրապետությունում: Եթե 1961թ. դրանով հիվանդացությունը 100000 բնակչի հաշվով կազմել է 2,9, ապա 1972թ. այն հասել է 5,8-ի: Վերջին տասը տարվա ընթացքում չարորակ ուռուցքներով հիվանդացության տարեկան աճը կազմել է միջինը 2-3%: Քաղցկեղից մահացությունը գրավում է II-III տեղը սիրտանոթային հիվանդություններից, վնասվածքներից և դժբախտ պատահարներից հետո [5]: Հիվանդացության աճին զուգահեռ արձանագրվում են նաև չարորակ նորագոյացությունների բարձիթողության բարձր ցուցանիշներ. այսպես, 60-80% դեպքում (որոշ տեղակայումների ժամանակ) ուռուցքները հայտնաբերվում են հիվանդության III-IV փուլերում, երբ ձեռնարկվում են բուժման այնպիսի միջոցներ, որոնք ժամանակավորապես թեթևացնում են հիվանդի տառապանքները:

Ուղիղ և հաստ աղիքի քաղցկեղի բարձիթողի դեպքերն իրենց հաճախականությամբ մյուս չարորակ նորագոյացությունների շարքում զբաղեցնում է III-IV տեղը: Կոլոռեկտալ քաղցկեղով առաջին անգամ հայտնաբերված դեպքերի 15,0-36,4%-ը ախտորոշվում I-II, իսկ մինչև 85%-ը` III-IV փուլում:

ՀՀ-ում 2005թ. կոլոռեկտալ քաղցկեղով նոր հայտնաբերված 499 հիվանդներից 346-ը (69,3%) եղել են հաստ աղիքի, իսկ 153-ը (30,7%)` ուղիղ աղիքի քաղցկեղով հիվանդները (202-ը` 40,5%-ը Երևան քաղաքի, իսկ 297-ը` 59,5%-ը մարզերի բնակիչներ): Հիվանդացության աճի ցուցանիշը 1995թ. համեմատությամբ (368 հիվանդ) կազմել է 36,6% (131 հիվանդ), այդ թվում` հաստ աղիքի քաղցկեղինը 46,6, ուղիղ աղիքինը` 15,9%: 2006թ. հիվանդացության աճը նախորդ տարվա համեմատությամբ կազմել է 19,2, իսկ 1995թ.` 61,9%: 2006թ. հիվանդացության ցուցանիշների աճին զուգահեռ աճել է բարձիթողի դեպքերի տոկոսը (48,4%), որից հաստ աղիքի քաղցկեղով հիվանդները կազմել են 47,2, իսկ ուղիղ աղիքինը` 50,7%: 

Մահվան դեպքերի թիվը 1995թ.-ի համեմատությամբ աճել է 47,8 (մահվան 436 դեպք), իսկ 2005-ի համեմատությամբ` 8,2%-ով [5]:

2008թ. արձանագրվել է քաղցկեղով 548 առաջնային հիվանդ (385-ը հաստ աղիքի,163-ը` ուղիղ աղիքի), այսինքն` դիտվում է հիվանդացության նվազման միտում` (5,8%): 100000 բնակչի հաշվով հիվանդացությունը կազմել է` համապատասխանաբար, 19,0 և 16,9 միավոր: Դիտվել է նաև 2007թ. նկատմամբ մահացության ցուցանիշների աճի միտում, այսինքն 100000 բնակչի հաշվով ցուցանիշները կազմել են 12,4 և 13,5 միավոր [6]:

Վերջին տասը տարիների ընթացքում հանրապետությունում կանանց կրծքագեղձի քաղցկեղը առավել հաճախ հանդիպող չարորակ նորագոյացությունն է, որը հիվանդացության ընդհանուր կառուցվածքում զբաղեցնում է II տեղը: Այսպես, 1995թ. հաշվառման է վերցվել կրծքագեղձի քաղցկեղով 619, 2006թ.` 686, 2004թ.` 876 առաջնային հիվանդ, այսինքն` 1995-2000թթ. ընթացքում հիվանդների թիվն ավելացել է 67-ով (5,1%), իսկ 2000-2004թթ.` 190-ով (12,1%): 100000 կանանց հաշվով հիվանդացությունը կազմել է` համապատասխանաբար, 32,3, 35,3 և 53,4 միավոր, այսինքն` գրեթե 1,7 անգամ: 2007թ. արձանագրվել է 1017, 2008թ.` 990 առաջնային հիվանդ, այսինքն` մեկ տարվա ընթացքում տարբերությունը կազմել է 27 (1,3%), 100000 կանանց հաշվով` համապատասխանաբար, 61,0 և 59,3 միավոր, կրճատվել է շուրջ 2,6 անգամ: Դիտվում է նաև մահացության ցուցանիշների նվազում. եթե 2007թ. մահացել են 546, իսկ 2008թ.` 509 հիվանդ, ապա տարբերությունը կազմել է 37 (3,5%): 100000 կանանց հաշվով մահացությունը կազմել է` համապատասխանաբար, 32,8 և 30,5 միավոր [6]: 

Հաշվի առնելով շարադրվածը, ինչպես նաև հիվանդացության աճի արձանագրված տեմպերի պահպանման հնարավոր փաստը, կարելի է 2025թ. սպասել քաղցկեղով հիվանդացման 11250 նոր դեպք, ինչը հանրապետության բնակչության սպասվելիք աճի առումով (շուրջ 3400000 մարդ) այդ տարում 100000 բնակչի հաշվով կկազմի 330,9, այսինքն` 2007թ. համեմատությամբ աճը կկազմի 3956 դեպք կամ 54,2%: 2025թ. սպասվում է տղամարդկանց թոքերի, շագանակագեղձի, հաստ աղիքի և միզապարկի, իսկ կանանց` կրծքագեղձի, հաստ աղիքի, թոքերի քաղցկեղով հիվանդացության առավել բարձր տոկոս: Այդ նույն թվականին ստամոքսաաղիքային տրակտի քաղցկեղի դեպքերի աճը կկազմի 60,2%, ընդ որում, հաստ աղիքինը` 122,8% [7]:

Գրականության ցանկ

1. Oates G.O., Banks A.I. Preoperative megavoltage radiotherapy for advanced carcinoma of the rectum. Proc.Soc.Med., 1973, 66, 34, 1182-1185. 
2. Oekey C.H., Richagdson L.C. In: J.Nat.Cancer Inst., 1968, 40, 3, 465-477. (Chomosome demage induced by 5-fluoro-2-deoxyuridine in relation to the cells cycle of the chinese hamster).
3. Sischy B., Graney M.I., Hunson E.I. et al. Preoperative radiation therapy with sensitizers in the management of carcinoma of the rectum.//Dis. Colon.Rectum.-1985.-v.28.-N1.-P.56-57.
4. Лычев В.А. Особенности митотического цикла клеток и возможности повышения эффективности лучевой терапии. Мед.радиология, 1974,- N 6.-С.71-77.
5. Галстян А.М. К вопросу о диагностике и лечении рака прямой и дистальных отделов ободочной кишки. Автореф.докт.дисс… М.,-1975.
6. Галстян А.М., Алексанян А.З. и соавт. Эпидемиология злокачественных новообразований в Республике Армения. Журнал »Кровь» , 2005,-С.13-20.
7. Галстян А.М., Алексанян А.З. и соавт. Рак органов пищеварения в Республике Армения 2003-2007гг. Вест.Хир. Армении, 2008,- С.46-59.

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ