Բռնչի սովորական - Калина обыкновенная – Viburnum opulus

Խոշոր տերեւաթափ, խիտ ճյուղավորվող թուփ է` 3-4 մ բարձրությամբ: Ընձյուղները մերկ են, հարթ կամ, երբեմն, անկյունավոր, հաճախ կարմրավուն երանգով: Հին ճյուղերի կեղեևը գորշամոխրագույն երանգով է, ճաքճքված:

Տերեւները հակադիր են, կոթունավոր, լայն, ձվաձեւ, 5-10 սմ երկարությամբ ու 5-8 սմ լայնությամբ, վերեւի կողմից մուգ կանաչ, ներքեւից` ավելի բաց գույնի: Տերեւների բլթակները սրածայր են, ատամնաեզր կամ ամբողջական:

Ծաղկում է մայիս-հուլիս ամիսներին, սպիտակ ծաղիկները կազմում են վահանաձեւ կամ հովանոցանման՝ 5-10 սմ տրամագիծ ունեցող ծաղկաբույլեր: Պտուղը միակորիզ է, վառ կարմիր, գնդաձեւ կամ լայն էլիպսաձեւ, դառնահամ: Մանր պտուղները հասունանում են օգոստոս - սեպտեմբեր ամիսներին ու ամբողջ ձմռան ընթացքում մնում են թփերի վրա՝ ի ուրախություն թռչունների: Պատկանում է ցախակեռասազգիների ընտանիքին:

Տարածված է ՀՀ ցածրադիր ու միջին լեռնային գոտիների սահմաններում, խոնավ, հզոր հողերի վրա՝ տերեւախիտ անտառներում, թփուտներում: Հեռանկարային է ՀՀ բարձր լեռնային շրջանների անտառա- ու կանաչապատման համար: Բազմանում է սերմերով, կանաչ կտրոններով ու անդալիսով:

Բալկաններից մինչեւ Լեհաստան ու Չեխիայից մինչեւ Ռուսաստան սլավոնական բոլոր ազգերն անվանում են բույսը Калина, այսինքն վառ կարմիր, շիկացած կրակ, որը բռնել չի կարելի՝ բռնչի:

Սլավոնների մոտ Иван Купала տոնի օրը աղջիկը հյուրասիրում է բռնչու պտղի ոգեթուրմով միայն իր սիրելի պատանուն: Բռնչին դեռատի աղջիկների գեղեցկության, սուրբ սիրո, երջանկության խորհրդանիշ է:

Հյուրին դիմավորելիս աղ ու հացի վրա հաճախ բռնչու ճյուղիկ են դնում:

     
ՔԻՄԻԱԿԱՆ ԲԱՂԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հարուստ է կենսաբանորեն ակտիվ միացություններով: Պտուղը պարունակում է 89.6% ջուր, 0.42% մոխիր, 0.37% սպիտակուցներ, 1.2-1.8% ճարպեր, 9.7% ածխաջրեր:

Հարյուր գրամ պտուղը պարունակում է 2.9 գ խաղողաշաքար, որը 29%-ով բավարարում է մարդու 1 օրվա պահանջարկը, նաեւ մրգաշաքար՝ 0.63 գ կամ 1.8%, բջջանք՝ 0.54-1 գ կամ 3%, բարդ շաքարներ՝ 5-6.5 գ կամ 11.6%: Պուրիններ՝ 1 մգ կամ 6.7 %: Հարյուր գրամ հատապտղի էներգետիկ արժեքը 26.3 կկալ է:
                   
ՎԻՏԱՄԻՆՆԵՐ

Ասկորբինաթթու (C վիտամին)՝ 29-138 մգ, բետա կարոտին (ենթավիտամին A)՝ 1.4- 2.8 մգ կամ 38%բ ալֆա տոկոֆերոլ (մտնում է E վիտամինի կազմի մեջ) 2 մգ կամ 13%, ֆոլիաթթու (B9)` 30 մկգ կամ 7.5%, պանտոտենաթթու (B5)` 0.25-0.36 մգ կամ 6%, նիացին (PP)՝ 0.46-1.35 մգ կամ 4.1%, պիրիդոքսին (B6)՝ 0.036-0.093 մգ կամ 3.6%:   

ՄԱԿՐՈՏԱՐՐԵՐ

Բռնչի սովորականի 100 գ պտուղը պարունակում է մարդու օրգանիզմին անհրաժեշտ կալցիումի պահանջարկի 3.7%-ը, կալիում՝ 3.8%, մագնեզիում՝4%, ֆոսֆոր 12.5% եւ այլն:

ՄԻԿՐՈՏԱՐՐԵՐ

Բոր՝ 457%, մոլիբդեն՝ 354%, կոբալտ՝ 285%, քրոմ՝120%, արճիճ (կապար)՝ 93%, յոդ 60%, երկաթ 40%, վանադիում՝ 18.8%, սելեն 16%, նիկել՝ 11%, պղինձ 6%, ցինկ 4.2%, ռուբիդիում՝ 3.4%, այլ:

Այլ օգտակար նյութեր: Պտուղը պարունակում է դաբաղանյութեր, ֆլավոններ, օրգանական թթուներ՝ խնձորի, մրջյունի, կատվախոտի, կիտրոնի եւ այլն, բույսին բնորոշ՝ գլիկոզիդ վիբուրնին:

ԲՌՆՉԻ ՍՈՎՈՐԱԿԱՆԻ ԲՈՒԺԻՉ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ. ԴԵՂԱՏՈՄՍԵՐ

Պտուղները հավաքում են առաջին ցրտահարությունից հետո, հաճախ կտրում են ճյուղերը՝ պտուղների հետ միասին, կախում են հով նկուղում: Սառեցրած պտուղը պահպանում է իր օգտակար հատկությունները, իսկ ջերմային մշակման դեպքում տրոհվում է C վիտամինը, նվազում է պեկտինի ու շաքարի քանակը եւ P վիտամինային՝ նույնն է ֆլավոնների ակտիվությունը:

Բուժիչ հատկություններ ունեն նաեւ բույսի ծաղիկը, բարակ ճյուղիկը, տերեւը, կեղեւը, արմատը:

ՈԳԵԹՈՒՐՄԵՐ ՊՏՂԻ ՀՅՈՒԹՈՎ

Ա. Հյութաքամիչով զտված հյութը խառնեք մեղրի հետ (1:1), 0.85- 0.9 լ լուծույթին ավելացրեք 100 մլ բժշկական՝ 96%-անոց սպիրտ, ապակյա տարան փակեք կապրոնե կափարիչով, պահեք մութ, հով տեղում՝ մինչեւ 1-1.5 տարի: Խմեք 1-ական կամ 2-ական ճ.գ.՝ օրը 3 անգամ, 4 ժամ ընդմիջումներով:

Բ. Խառնեք 1կգ մեղր, 1լ հյութ, 500 մլ կոնյակ: Ոգեթուրմը պահեք ու խմեք վերոգրյալ կարգով:

Ոգեթուրմերի օգտակար հատկություններն ու ազդեցության ոլորտն առաջին անգամ նկարագրել է ուկրանիացի բուսաբույժ Վլադիմիր Կուպչինը, ով կիրառում է վերոգրյալ լուծույթները բրոնխիտի, ասթմայի, հեւոցի, թոքերի տուբերկուլոզի, չարորակ նորագոյացությունների , լյարդի ու սրտի հիվանդությունների, գլխացավի, հիպերտոնիայի, նեւրոզների, հիսթերիայի, էպիլեպսիայի, բարձր քրտնարտադրության, ստամոքսում ու 12- մատնյա աղիում պոլիպների առկայության, երիկամների ու սրտի անբավարարության, մրսածության, հազի, մի շարք մաշկային հիվանդությունների բուժման համար:

Ի դեպ՝ ոգեթուրմերի օգտակարության վերաբերյալ կան բազմաթիվ դրական հրապարակումներ:

Լյամբլիոզ, տրիխոմոնոզ: Հյութաքամիչով զտված հյութը պահեք սառնարանում՝ 30-40 օր: Մեկ կամ 2 թ. գ. լուծեք 100 մլ գոլ՝ նախօրոք եռացրած ջրում: Խմեք 100-ական մլ լուծույթ՝ օրը 3 անգամ, շարունակեք 30 օր: Հյութի նման հատկությունը հաստատվել է գիտական հետազոտություններով:

ԿԱՐԵՎՈՐ Է ԻՄԱՆԱԼ

Ականատես եմ եղել, որ բռնչի սովորականի հյութն ու վերոգրյալ ոգեթուրմերը իրոք օգտակար են՝ հատկապես կերակրափողի ուռուցքի պարագայում, որպես բուժմանը նպաստող օժանդակ միջոց:

ԲՈՒԺՈՒՄ Է ՍԵՐՄԸ

Ի տարբերություն պտղամսի, որն ունի ճնշումն իջեցնող ու հանգստացնող ազդեցություն, սերմը բարձրացնում է օրգանիզմի ակտիվությունը: Պարունակում է մինչեւ 21% ճարպեր: Կան հրապարակումներ, որ սերմը բնական սորբենտ է՝ կապում եւ հեռացնում է թունավոր նյութերը: Որոշ բուժարարներ պնդում են, որ սերմը տրոհում է ոչ մեծ քարերն ու նպաստում է ավազի հեռացմանը երիկամներից, լեղապարկից, լեղուղիներից ու միզուղիներից.

 - Կուլ տվեք 1-ական սերմ՝ օրը 10-15 անգամ, 1-ական ժամ ընդմիջումներով:

ՍՈՒՐՃ ՍԵՐՄԻՑ: Մեկ թ. գ. փոշիացրած սերմը լցրեք 100 մլ եռջրի մեջ, խառնեք, 15 րոպե թրմեք: Խմեք 100-ական մլ՝ օրը 2 անգամ: Շարունակեք 1-2 շաբաթ:

Օգտակար է մագնիսական փոթորիկների, եղանակի տատանման պարագայում: Կարգավորում Է սրտի ռիթմերը, բարձրանում է աշխատունակությունը, որոշ դեպքերում նվազում է գլխացավը:

ՀԱԿԱՈՒՌՈՒՑՔԱՅԻՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ

Ա. Բռնչի սովորականի ծաղիկի թուրմ: Խորհուրդ է տրվում խմել նորագոյացությունների առաջացման պարագայում, որպես աճը կանխարգելող միջոց:

Երեք ճ. գ. թարմ հումքը 90 րոպե թրմեք ջերմապահում 600 մլ տաք (60°C) ջրում: Խմեք 200-ական մլ՝ օրը 3 անգամ, ուտելուց առաջ: Շարունակեք 1 ամիս, կրկնեք 1 շաբաթից:

Բ. Կրծքագեղձի ուռուցքի ու մաշկի քաղցկեղի դեպքում դնում են թրջոցներ բռնչի սովորականի պտղի թարմ հյութով:
   

ԹՈՒՐՄ ՊՏՂՈՎ

Պտուղը տրորեք, 20 գ հումքը 4 ժամ թրմեք ջերմապահում 300 մլ տաք (60°C) ջրի մեջ: Խմեք 100-ական մլ՝ օրը 3 անգամ, ուտելուց առաջ: Խորհուրդ է տրվում հիպերտոնիկ հիվանդության, աթերոսկլերոզի, անոթների սպազմի ( հատկապես մոլի ծխողների), մրսածության, կոլիտի, ստամոքսաբորբի (ստամոքսահյութի ցածր թթվայնություն), ստամոքսի ու 12- մատնյա աղու խոցի դեպքում:

Արյունարգել. - Բամբակե խծուծը թրջեք ու դրեք քթանցքների մեջ:

Մաշկային ցան. - Քսեք խնդրահարույց հատվածին:

Պտղի ու մեղրի խառնուրդ: Խորհուրդ է տրվում ուտել հիպերտոնիկ հիվանդության, հազի, բրոնխիալ ասթմայի բուժման ընթացքում: Պտուղը 3 օր թրմեք գոլ (40°C) մեղրի մեջ (1:5) տաք տեղում: Կերեք 1-ական ճ.գ.՝ օրը 4 անգամ, ուտելուց 30 րոպե հետո:

Պտուղն օգտակար է սրտին, ունի կապող, հականեխիչ, լեղամուղ, ճնշումն իջեցնող, արյունարգել ազդեցություն: Արագացնում է վերքերի ապաքինումը, կասեցնում է արյունահոսությունը ստամոքսի ու 12- մատնյա աղու խոցերից:
 

ԲՌՆՉԻ ՍՈՎՈՐԱԿԱՆԻ ԿԵՂԵՎԻ ՕԳՏԱԿԱՐ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Բռնչի սովորականի թուփն ունի հանգստացնող ազդեցություն, որի մասին բազմաթիվ երգեր են հյուսվել: Բռնչին ճակատագրից դժգոհ հազարավոր կանանց հույս ու սիրո հանդեպ հավատ է ներշնչել: Հարկավոր է ընդամենը հպվել ծառին ձեռքի ափերով ու խոստովանել հոգու խորքից եկող ցանկությունը:

Կեղեւը մթերում են նախքան բույսի ծաղկելը, կտրում են 2-3 տարեկան ճյուղերը, որոնք բաժանում են 10-20 սմ կտորների, անջատում են կեղեւը բնափայտից ու չորացնում լավ օդափոխվող տարածքում կամ ջեռոցում (50°C):

Պարունակում է խեժատիպ բարդ եթերներ ու դաբաղանյութեր, որոնցից հիդրոլիզի ժամանակ անջատվում են գլիկոզիդ վիբուրնինը, մրջնի, քացախի, կատվախոտի, կապրիլի ու կապրինի թթուներ, բուսական ստերոլներ ու ստերիններ, հզոր հակաուռուցքային ազդեցություն ունեցող աստրագալային եռատերպենի ածանցյալներ, պալմիտինի, ցերոտինային, լինոլի թթուներ, C ու K վիտամիններ, դառը միացություններ:

Կեղեւից ստացված պատրաստուկները հանգստացնում են նյարդերը (կատվախոտի թթու), ուժեղացնում են քնաբեր դեղերի ազդեցությունը, ունեն հակակարկամային, արյունարգել, հակաբորբոքային, հականեխիչ, առույգացնող ու աշխատունակությունը խթանող հատկություն:

Խորհուրդ է տրվում ստամոքսաբորբի, կոլիտի, հիպերտոնիկ հիվանդության, ետծննդաբերական շրջանում, առատ դաշտանի, թութքի դեպքում:

Թուրմ. 10 գ կեղեւը 5 ժամ թրմեք ջերմապահում 250 մլ եռջրի մեջ, քամեք: Խմեք 50-ական մլ՝ օրը 3 անգամ, ուտելուց առաջ: Թուրմն ու եփուկը խմում են 2-3 օր, անհրաժեշտության դեպքում կրկնում են 2 օրից:

Եփուկ. 7 գ հումքը 30 րոպե եռացրեք 250 մլ ջրի մեջ, փակ տարայում, 2 ժամ թրմեք, խմեք 50-ական մլ, օրը 3 անգամ՝ անքնության, նեւրոզների, ներքին արյունահոսությունների, ջղակծկումների, անոթների սպազմի (օգտակար է ծխելուց առաջ) պարագայում: Ավելացրեք լոգանքի ջրին կորյակների, ցանի դեպքում:

Ոգեթուրմ թութքի դեմ: Կեղեւը մանրացրեք հավանգով, 7 օր թրմեք 76%-անոց սպիրտի մեջ (1:1), քամեք: Խմեք 20-40 կաթիլ՝ օրը 2-3 անգամ, ուտելուց առաջ:

ՀԱԿԱՑՈՒՑՈՒՄՆԵՐ: Բռնչի սովորականի բոլոր մասերից ստացված պատրաստուկները պետք է զգուշորեն օգտագործել հետեւյալ դեպքերում՝ արյան բարձր մակարդելիություն, հիպոտոնիա, հոդատապ, արթրիտ, վարիկոզ, թրոբոֆլեբիտ, երիկամների հիվանդությունների սրացման շրջան, հղիություն: Խորհրդակցեք բժշկի հետ:
 
Բռնչին կարող է հրաշքներ գործել՝ որպես գեղարարական միջոց   

Ա. Կնճիռները հարթեցնող մերսում: Բռնչի սովորականի հյութը սառեցրեք՝ խորանարդիկների բաժանված սառնարանի հատուկ կաղապարի մեջ:
 

Դեմքին ու պարանոցին դրեք տաք թրջոց: Ձախ ձեռքի մատներով պահեք մաշկը ու մերսեք սառցե խորանարդիկով կնճիռը, կատարեք 2-3 անգամ, որից հետո անմիջապես կրկին դրեք տաք թրջոց, մի քանի րոպեից դեմքը ցայեք սառը ջրով ու մշակեք վիտամինային քսուկով: Կատարեք 8-10 անգամ, 1-2 օր ընդմիջումներով, անհրաժեշտության դեպքում մինչեւ 15 անգամ: Կրկնեք 3 ամսից ոչ շուտ:

Բռնչին սպիտակեցնում, հարթեցնում, ձգում, մաքրում, սնուցում ու խթանում է մաշկի արյան շրջանառությունը, բարձրացնում է ենթամաշկային մկանների տոնուսը:

Բ. Դրեք դեմքին տաք թրջոց, պահեք 1-2 րոպե, անմիջապես քսեք բռնչի սովորականի պտղահյութի ու թթվասերի խառնուրդ (1:1), պահեք 20 րոպե, լվացեք գոլ ջրով, դեմքը մշակեք սնուցող քսուքով:

Կատարեք 15 անգամ, 1- 2 օր ընդմիջումներով ու անկախ տարիքից ձեր դեմքը կերիտասարդանա, կդառնա ավելի արտահայտիչ:

Գ. Եղունգների խնամք: 300 մլ գոլ ջրի մեջ լուծեք 2 ճ.գ. հատապտղի հյութ ու ծովի աղ, ձեռքերը 20 րոպե պահեք լոգանքի մեջ: Լուծույթը փափկեցնում է մաշկն ու ամրացնում է եղունգները:

Դ. Բռնչի սովորականի հատապտղի հյութը օգտագործում են կորյակների բուժման, պիգմենտային բծերի ու պեպենների գունաթափման համար:

Ե: Սպիտակեցնող դիմակ: Մեկ հավկիթի դեղնուցը հարեք հատապտղի 1-2 ճ. գ. հյութի հետ, քսեք մաշկին, պահեք 15 րոպե, լվացեք գոլ ջրով: Կարելի է կատարել ամեն օր: