Նախադպրոցական տարիքի երեխաների էսենցիալ մակրոտարրերով ապահովվածության ուսումնասիրությունը

Բանալի բառեր. նախադպրոցական տարիք, երեխաներ, մազեր, մանկապարտեզ, կալցիում, նատրիում, կալիում, մագնեզիում, ֆոսֆոր

Հայտնի է, որ օրգանիզմի քիմիական կազմի կայունությունը ամենակարևոր և պարտադիր պայմաններից մեկն է հատկապես մանկական օրգանիզմի նորմալ կենսագործունեության համար:

Հետևաբար քիմիական տարրերի պարունակության շեղումները կապված տարբեր գործոնների հետ (էկոլոգիական, կլիմայաաշխարհագրական, տարբեր հիվանդություններ) բերում են առողջական վիճակի բազմաբնույթ խանգարումների: Այդ իսկ պատճառով մակրո և միկրոէլեմենտային փոխանակությունում շեղումների հայտնաբերումը և գնահատումը, ինչպես նաև դրանց շտկումը, համարվում է ժամանակակից բժշկության հեռանկարային ուղղություննե-րից մեկը, ինչը թույլ կտա լուծել մի շարք տեսական և գործնական խնդիրներ:

Վերջին տարիներին էկոլոգիական, հիգիենիկ և կլինիկական հետազոտությունների ժամանակ օրգանիզմի էլեմենտային կազմի գնահատման համար կենսամիջավայրերից հաճախ օգտագործում են մազերը, որոնք հանդիսանում են հանքային փոխանակության ինտեգրալ ցուցանիշ: 

Աշխատանքի նպատակն է ուսումնասիրել և գնահատել աճի ու զարգացման գործընթացներին մասնակցող 5 մակրոտարրերի պարունակությունը նախադպրոցական տարիքի երեխաների մազերում:

Նյութը և մեթոդները 

Հետազոտության նյութ են հանդիսացել մազերը, որոնց նմուշները վերցվել են գործնականորեն առողջ երեխաների գլխի ծոծրակային հատվածից` մազարմատին մոտ: Հետազոտության մեջ ընդգրկվել են 4-5 տարեկան շուրջ 100 երեխա (47 տղա և 53 աղջիկ) Երևան քաղաքի տարբեր վարչական շրջանների (7) և Արզական գյուղի (1) պատահականորեն ընտրված 8 մանկապարտեզներից:

Նմուշի պատրաստումը կատարվել է ստանդարտ եղանակով` համաձայն 4.1.1482-03 և 4.1.1483-03 մեթոդական ցուցումների [1]:

Հետազոտվող նմուշների անալիտիկ հետազոտությունը կատարվել է մասս-սպեկտրոմետրիայի մեթոդով` ինդուկտիվ կապված արգոնային պլազմայով` Elan 9000 (ԱՄՆ) սարքի օգնությամբ:

Ստացված տվյալների վիճակագրական վերլուծությունը կատարվել է ընդունված մեթոդներով` Microsoft Excel-2003 համակարգչային ծրագրի օգնությամբ: Հավաստիությունը գնահատվել է ըստ Ստյուդենտի t չափանիշի:

Արդյունքների քննարկում և վերլուծություն 

Մակրոտարրերի միջին խտությունները հետազոտված երեխաների մազերում ըստ մանկապարտեզների ներկայացված է աղյուսակում 1-ում:

Նատրիումի պարունակությունը միջինում կազմել է 122,4±13,55 մկգ/գ (ֆիզիոլոգիական նորման` 75-262 մկգ/գ [2]):

Առանձին մանկապարտեզներում կան տարբերություններ, հատկապես Կենտրոնի և Հրաշք պալատի երեխաների մազերում այն մոտ երկու անգամ ավել է, սակայն ոչ հավաստի: Նատրիումի նորմայից ցածր (<75մկգ/գ) խտություններ գրանցվել են Շենգավիթի թիվ 298 և Մալաթիա-Սեբաստիայի Հեքիաթ մանկապարտեզի հետազոտված երեխաների 66,7%-ի, Աջափնյակի թիվ 108-ում` 57%-ի, Հրաշք պալատում` 50%-ի, Նոր-Նորքի թիվ 20-ում և Արզականում` 44%-ի, իսկ Կենտրոնի թիվ 200 և Քանաքեռ-Զեյթունի թիվ 10 մանկա-պարտեզներում` 38%-ի մազերում: 

Կալիումի միջին խտությունը կազմել է 71,69±7,5 մկգ/գ (ֆիզիոլոգիական նորման` 53-663 մկգ/գ): Նոր-Նորքի թիվ 20, Շենգավիթի թիվ 298, Աջափնյակի թիվ 108, Քանաքեռ-Զեյթունի թիվ 10, Մալաթիա-Սեբաստիայի Հեքիաթ մանկապարտեզների երեխաների մազերում կալիումի միջին պարունակությունը ցածր է եղել 53 մկգ/գ-ից, իսկ Կենտրոնի թիվ 200 և Հրաշք պալատի սաների մոտ դրա քանակները հավաստիորեն բարձր են մյուսներից: Կալիումի նոր-մայից ցածր քանակներ են ունեցել Հեքիաթի, Աջափնյակի թիվ 108, Քանաքեռ-Զեյթունի թիվ 10 մանկապարտեզի սաների 70%-ից ավելին, Նոր-Նորքի թիվ 20` 62,5%-ը, Արզականի և Շենգավիթի թիվ 298-ի 44%-ը , իսկ Կենտրոնի` 25%-ը: 

Մանկական տարիքի համար խիստ անհրաժեշտ մակրոտարրերից կալցիումի միջին մակարդակը կազմել է 439,5±23,4 մկգ/գ (նորմայում` 254-611 մկգ/գ), ըստ առանձին մանկապարտեզների նույնպես նորմայի սահմաններում է: Ակնհայտ է Աջափնյակի թիվ 108 մանկապարտեզում մնացածների համեմատ կալցիումի հավաստի ցածր մակարդակը: Կալցիումի նորմայի ստորին սահմանից պակաս քանակներ ավելի քիչ թվով երեխաներ են ունեցել քան Na-ի և K-ի դեպքում, մասնավորապես, Աջափնյակի թիվ 108-ում 25% հետազոտ-վածներ և երկու անգամ ավելի պակաս մնացած մանկապարտեզներում, իսկ Հրաշք պալատում և Կենտրոնում այդպիսիք չկան: 

Մագնեզիումի միջին մակարդակը նույնպես նորմայի սահմաններում է` 30,5±2,3 մկգ/գ (նորման` 18-56 մկգ/գ), իսկ Արզականում այն հավաստի բարձր է եղել մյուսներից, նույնիսկ գերազանցել է նորմայի վերին սահմանը 17 մկգ-ով: Նորմայից ցածր մակարդակ է գրանցվել Հրաշք պալատի, Քանաքեռ-Զեյթունի, թիվ 108 մանկապարտեզների 22-25%-ի, մյուսներում` մոտ երկու անգամ քիչ թվով հետազոտվածների մոտ:

Ֆոսֆորի միջին պարունակությունը կազմվել է 201,9±10,13 մկգ/գ (նորման` 118-156 մկգ/գ): Ինչպես երևում է աղյուսակից Կենտրոնի, Հրաշք պալատի և Արզականի երեխաների մազերում ֆոսֆորի միջին խտությունը հավաստի բարձր է մնացածների համեմատ: 

Այս էլեմենտի անբավարար պարունակությամբ աչքի են ընկել Քանաքեռ-Զեյթունի, Շենգավիթի և Աջափնյակի սաների 22-25%-ը, Արզականում հետազոտվածների ընդամենը 10% -ը, իսկ մնացածներում չի դիտվել: 

Աղյուսակ 1 Նախադպրոցական տարիքի երեխաների մազերում էսենցիալ մակրոտարրերի պարունակությունը ըստ մանկապարտեզների, մկգ/գ

*- հավաստի բարձր է մյուսներից

**- հավաստի բարձր են թիվ 108, Հեքիաթ, թիվ 20, թիվ 298, թիվ 10 մանկապարտեզներից

***-հավաստի ցածր է Հրաշք պալատից, թիվ 200, Արզականի մանկապարտեզներից

Չնայած ոչ հավաստի տարբերությանը տարիքային երկու խմբերում (աղյ. 2), այնուա-մենայնիվ նկատվել է հետազոտված էլեմենտների ավելի բարձր քանակներ տարիքի ավե-լացմանը զուգընթաց, որոնցից նատրիումը նույնիսկ հավաստի բարձր է 5 տարեկանների մազերում: Na/K հարաբերությունը 4 տարեկանների մոտ կազմել է 1,4, իսկ 5 տարեկանների մոտ` 1,9 (նորմայում` 0,5-10,0), Ca/Mg հարաբերությունը 4 տարեկանների մոտ կազմել է 17, իսկ 5-ի մոտ` 14 (նորմայում` 4,0-30,0), Ca/P` 2,2 և 2,3 համապատասխանաբար (նորմայում` 1,0-12,0):

Աղյուսակ 2 Էսենցիալ մակրոտարրերի պարունակությունը նախադպրոցական տարիքի երեխաների մազերում ըստ տարիքի և սեռի, մկգ/գ, M+m

*- տարբերությունը հավաստի է

Սեռային պատկանելիության համեմատական վերլուծությունը ցույց տվեց, որ նատրիում, կալիում և ֆոսֆոր հանքային տարրերի պարունակությունը համեմատաբար բարձր է տղաների մազերում, իսկ մագնեզիումը հավաստի մեծ քանակությամբ կուտակվում է աղջիկների մազերում: Na/K հարաբերությունը տղաների և աղջիկների մոտ նույնն են` 2,19 (նորմայում` 0,5-10,0), Ca/Mg աղջիկների մոտ կազմել է 14, տղաների մոտ` 18 (նորմայում` 4,0-30,0), իսկ Ca/P աղջիկների մոտ` 2,5, տղաների` 1,8 (նորմայում` 1,0-12,0):

Այսպիսով, հետազոտության արդյունքները ցույց տվեցին, որ մանկական օրգանիզմի համար կարևոր նշանակություն ունեցող մակրոտարրերի միջին պարունակությունը նախադպրոցական տարիքի երեխաների մազերում գտնվել են հիմնականում նորմերի սահմաններում: Մակրոտարրերի բավարար ապահովվածությամբ առանձնացել են Կենտրոնի, Նոր-Նորքի I զանգվածի Հրաշք պալատի և Արզականի մանկապարտեզի երեխաները: Վերջիններիս մազերում ակնհայտ բարձր է եղել նաև մագնեզիումի մակարդակը, ինչը կարելի է բացատրել գյուղական պայմաններում երեխաների սննդում ձավարեղենի և ընդեղենի օգտագործման բարձր տեսակարար կշռով: Ըստ տարիքասեռային պատկանելիության էսենցիալ մակրոտար-րերից նատրիումը հավաստի բարձր է եղել 5 տարեկանների, իսկ մագնեզիումը` աղջիկների մազերում:

Գրականություն

1. Иванов С.И., Подунова Л.Г., Скачков В.Б. и др. Определение химических элементов в биологических средах и препаратах методами атомно-эмиссионой спектрометрии с индуктивно связанной плазмой и масс-спектрометрии. Метод. указания (МУК 4.1.1482-03, МУК 4.1.1483-03). М., Федеральный центр Госсанэпиднадзора Минздрава России, 2003, 56с. 
2. Скальный А.В. Референтные значения концентрации химических элементов в волосах, полу-ченные методом ИСП-АЭС (АНО Центр биотической медицины). Микроэлементы в медицине, 2003, 4(1), с.55-56.

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ